najważniejszy ośrodek życia religijnego bezpopowców, wspólnoty „pomorców” (ros. Поморское согласие).

Nazwa wspólnoty „pomorców” pochodzi od rejonu ich osiedlenia: pomorze (ros. поморье) to określenie odnoszące się do terytorium Rosji obejmującego całe wybrzeże morza Białego wraz z wpływającymi do niego rzekami. Klasztor odegrał fundamentalną rolę w kształtowaniu życia duchowego i kultury staroobrzędowców bezpopowców. Usytuowany był z dala od osad ludzkich, na terenach leśnych nad rzeką Wyg, w północnym rejonie Rosji. Poza głównym klasztorem, wzdłuż rzeki Wyg rozsianych było wiele skitów, pustelni zamieszkałych przez mnichów ascetów. W roku 1706 klasztor został podzielony na dwie części: męski „Bogojawlieński” oraz żeński „Kriestnyj” nad rzeką Leksa.

Istotną rolę w organizacji życia ośrodka wygowskiego odegrali bracia Andriej i Siemion Denisowicze. Dzięki ich staraniom wspólnota stała się całkowicie samowystarczalna, niezależna od świata zewnętrznego. Mnisi utrzymywali się dzięki własnej pracy, zajmowali się między innymi uprawą ziemi, hodowlą bydła, połowem ryb, a także działalnością handlową. Działały tam również szkoły, szpital, odlewnie, warsztaty rzemieślnicze. Istniała biblioteka, w której zbiorach znajdowały się liczne starodruki oraz rękopisy.

Tamtejsi kopiści przepisywali księgi, które następnie trafiały do wspólnot staroobrzędowców bezpopowców rozproszonych na terenie całej Rosji, a także poza jej granicami. Księgi pochodzące z warsztatów przyklasztornych wyróżniał wysoki poziom ich wykonania, tematyka większości z nich dotyczyła historii ruchu staroobrzędowców. Mają one współcześnie szczególną wartość historyczno-kulturową. Tamtejsi ikonopisarze stworzyli osobny styl pisania ikon: „styl pomorski” (ros. поморский пошиб). Szczególnie cenione były odlewy ikon, poliptyków i krzyży wykonywane w tamtejszych warsztatach. Powstawały tam również traktaty teologiczne wyjaśniające postawę zwolenników starego obrzędu wobec oficjalnej Cerkwi prawosławnej. Centrum życia religijnego staroobrzędowców „pomorców” stanowiło zamożny i prężnie działający ośrodek, z którego usług korzystał północny region Rosji.

Kolejni władcy odnosili się do jego mieszkańców z wyrozumiałością, ze względu na korzyści, jakie płynęły z działalności tamtejszych staroobrzędowców. Dopiero Mikołaj I (1796 – 1855) dostrzegł w funkcjonowaniu Pustelni wygowskiej „działalność antypaństwową” i dążył do stopniowej jej likwidacji. Likwidowano kolejne skity, niszczono tamtejsze czasownie, dzwonnice, wysiedlano mieszkańców. Czasy panowania Mikołaja I stanowią moment ostatecznego wygaszenia kwitnącego wcześniej centrum życia religijnego i kulturalnego na północy Rosji.

Z okazji 300-lecia Pustelni wygowskiej w 1994r. w Moskwie miała miejsce wystawa dzieł Pustelni